पशुपालनाच्या या क्षेत्रात, ५० लाखांपर्यंत अनुदान आणि स्वयंरोजगार, अशा प्रकारे अर्ज करा.
शेती व्यतिरिक्त पशुपालन हे देखील शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाचे महत्त्वाचे साधन आहे. शेतकरी साईड इन्कमसाठी पशुपालनाचा व्यवसाय करतात आणि भरपूर साईड इन्कम कमावत आहेत, शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढावे आणि रोजगाराच्या नवीन संधी निर्माण व्हाव्यात यासाठी शासनाकडून विविध कल्याणकारी प्रकल्प राबविण्यात येत आहेत. या प्रकल्पांच्या माध्यमातून शेतकरी व पशुपालकांचे उत्पन्न वाढविण्याचा प्रयत्न केला जात आहे. अशा परिस्थितीत पशुसंवर्धनाला चालना देण्यासाठी आणि रोजगाराच्या नवीन संधी निर्माण करण्यासाठी सरकारने राष्ट्रीय पशुधन अभियान सुरू केले आहे. राष्ट्रीय पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभागाने 2014-15 मध्ये हे पशुधन अभियान सुरू केले होते. राष्ट्रीय पशुधन अभियानाने उद्योजकता विकास आणि जाती सुधारणेद्वारे रोजगाराच्या संधी निर्माण केल्या आहेत आणि ग्रामीण भागातील कुक्कुटपालन, मेंढ्या, शेळी आणि डुक्कर पालनाच्या क्षेत्रात अन्न आणि चारा विकासासह पशु उत्पादकता वाढली आहे. याशिवाय मांस, अंडी, बकरीचे दूध, तसेच लोकर व चारा उत्पादन वाढण्यास मदत झाली आहे. त्याच वेळी, त्याच्या उत्पादनात देशांतर्गत मागणी पूर्ण केल्यानंतर, निर्यात उत्पन्न देखील वाढले आहे. या योजनेमुळे पशुपालक शेतकऱ्यांची मागणी कमी करण्यासाठी चाऱ्याची उपलब्धता सुनिश्चित होईल. यासोबतच शेतकऱ्यांसाठी पशुधन विम्यासह जोखीम व्यवस्थापनाच्या उपाययोजना केल्या जातात.
राष्ट्रीय पशुधन अभियान
राष्ट्रीय पशुधन अभियान योजना ही केंद्र सरकारची योजना आहे. ही योजना भारत सरकारच्या पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभागाने पशुसंवर्धन क्षेत्राची सध्याची गरज लक्षात घेऊन काही बदल करून संपूर्ण देशात लागू केली आहे. या योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना अनुदानाचा लाभ दिला जात आहे, जो तेथील नियमांनुसार वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये दिला जातो. या अंतर्गत मेंढ्या, शेळी, डुक्कर, कुक्कुटपालन इत्यादींसाठी शासन अनुदान देत आहे. यासोबतच बँकेकडून कर्जही दिले जात आहे. राष्ट्रीय पशुधन अभियानपशुसंवर्धन आणि चारा क्षेत्रात विकास करून रोजगार निर्मिती करणे हे त्याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. याशिवाय मांस, अंडी, शेळीचे दूध, लोकर आणि चारा यांचे उत्पादनही वाढवावे लागेल. याशिवाय मागणी-पुरवठ्यातील तफावत भरून काढण्यासाठी चारा प्रक्रिया युनिट स्थापन करण्यासही प्रोत्साहन दिले जात आहे. या योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांसाठी पशुधन विम्यासह जोखीम व्यवस्थापनाच्या उपाययोजना करण्यात येत आहेत.
पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभागाने पोर्टल सुरू केले
केंद्र सरकारच्या राष्ट्रीय पशुधन अभियानांतर्गत पशुसंवर्धनाला चालना देण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्यासाठी प्रयत्न केले जातात. या अभियानांतर्गत पशुसंवर्धन क्षेत्रातील सर्व व्यवसायांना चालना देण्यासाठी शेतकऱ्यांना ५० टक्के अनुदान दिले जात आहे, गरज भासल्यास स्वस्त दरात कर्जही उपलब्ध करून दिले जात आहे. अशा परिस्थितीत ही योजना अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचावी यासाठी पशुसंवर्धन आणि दुग्धविकास विभागाने राष्ट्रीय पशुधन अभियानासाठी एक पोर्टलही सुरू केले आहे.
राष्ट्रीय पशुधन अभियानाची वैशिष्ट्ये
- राष्ट्रीय पशुधन अभियान ग्रामीण भागातील कुक्कुटपालन, मेंढ्या, शेळी आणि डुक्कर पालनाच्या क्षेत्रात उद्योजकता विकास आणि जाती सुधारण्यावर सखोल लक्ष केंद्रित करेल, ज्यामध्ये अन्न आणि चारा यांचा समावेश आहे.
- ग्रामीण भागातील कुक्कुटपालनाशी संबंधित उद्योजकतेमुळे 1.5 लाख शेतकऱ्यांना थेट रोजगार उपलब्ध होणार असून 2 लाख शेतकऱ्यांना मेंढ्या, शेळ्या आणि कुक्कुटपालन विकासाचा थेट फायदा होत आहे.
- सुमारे 7.25 लाख उच्च उत्पन्न देणारी जनावरे जोखीम व्यवस्थापनात समाविष्ट केली जातील, ज्यामुळे 3.5 लाख शेतकऱ्यांना फायदा होईल.
- चारा उद्योजक तयार करून त्यांना प्रोत्साहन दिल्यास देशात चारा आणि चारा बियाणांची उपलब्धता अनेक पटींनी वाढेल.
- या मिशनशी जोडलेले पशुधन गणना आणि एकात्मिक नमुना सर्वेक्षणाचा घटक राज्यांना पशुगणना करण्यात आणि दूध, मांस, अंडी आणि लोकर यांच्या उत्पादनाचा अंदाज लावण्यास मदत करेल.
- दुग्ध व्यवसायात गुंतलेल्या डेअरी सहकारी संस्था आणि शेतकरी उत्पादक संस्थांना त्यांच्या खेळत्या भांडवलाची आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी 4 टक्के व्याज सवलत दिली जाईल.
- या योजनांसाठी 2021-22 पासून पुढील 5 वर्षांसाठी भारत सरकारकडून 9800 कोटी प्रदान केले जाणार आहेत, ज्यात राज्य सरकारे, राज्य सहकारी संस्था, वित्तीय संस्था, बाह्य निधी संस्था आणि इतर भागधारक यांच्या गुंतवणुकीचा वाटा आहे. या सहाय्याने पशुधन क्षेत्रात एकूण 54,618 कोटी रुपयांची गुंतवणूक आकर्षित केली जाईल.
राष्ट्रीय पशुधन योजनेतील तीन उपअभियान
राष्ट्रीय पशुधन योजनेत दुरुस्ती केल्यानंतर या आराखड्यात तीन उपअभियानांचाही समावेश करण्यात आला. यामध्ये पशुधन आणि कुक्कुटपालनाच्या जाती विकासावर सबमिशन, फीड आणि फीड डेव्हलपमेंटवर सबमिशन आणि इनोव्हेशन आणि एक्सटेन्शन सबमिशन समाविष्ट आहे.
इनोव्हेशन आणि एक्सपेंशन मिशन बद्दल
राष्ट्रीय पशुधन अभियान योजनेअंतर्गत या उप-अभियानाचा मुख्य उद्देश संस्था आणि विद्यापीठे आणि संस्थांना मेंढ्या, शेळ्या, कुक्कुटपालन, डुक्कर आणि चारा क्षेत्र विस्तार उपक्रम, पशुधन विमा आणि नवोपक्रम यांच्याशी संबंधित संशोधन आणि विकास करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे आहे. पशुपालन आणि योजना, परिसंवाद, परिषद, प्रात्यक्षिक उपक्रम आणि IEC जागरूकता निर्माण करण्यासाठी इतर क्रियाकलापांसह विस्तारित सेवांचा देखील समावेश केला जाईल. या उपअभियानांतर्गत पशुधन विमा आणि नवोपक्रमासाठीही मदत दिली जाणार आहे.
चारा आणि चारा विकास अभियानाविषयी
चारा उत्पादनासाठी आवश्यक असलेल्या प्रमाणित चारा बियाणांची उपलब्धता सुधारण्यासाठी चारा बियाणांची साखळी मजबूत करणे आणि उद्योजकांना चारा ब्लॉक/गवताचे तुकडे/सायलेज बनवणाऱ्या युनिट्सची स्थापना करण्यास प्रोत्साहन देणे हा या उपअभियानाचा उद्देश आहे.
राष्ट्रीय पशुधन अभियानाच्या लाभार्थ्यांची यादी
- NGO
- कंपन्या
- शेतकरी, वैयक्तिक उद्योजक
- सहकारी संस्था
- सेल्फ हेल्प ग्रुप (SHGs) आणि संयुक्त दायित्व गट (JLGs) सह संघटित आणि असंघटित क्षेत्रातील गट.
राष्ट्रीय पशुधन अभियानांतर्गत पात्र वित्तीय संस्था
- राज्य सहकारी कृषी आणि ग्रामीण विकास बँक
- इतर पात्र संस्थांना नाबार्डकडून पुनर्वित्त केले गेले
- व्यावसायिक बँक
- प्रादेशिक ग्रामीण बँक
- राज्य सहकारी बँक
राष्ट्रीय पशुधन अभियानांतर्गत अनुदान दिले जाते
राष्ट्रीय अभियानांतर्गत पशुपालन क्षेत्रातील सर्व व्यवसायांना चालना देण्यासाठी शेतकऱ्यांना ५० टक्के अनुदान दिले जाते. या योजनेंतर्गत ग्रामीण भागात पोल्ट्री फार्मच्या स्थापनेपासून ते विविध क्षेत्रांसाठी २५ लाख ते ५० लाखांपर्यंतचे अनुदान दिले जात आहे.
डुक्कर पालन- ३० लाख रुपये, कुक्कुटपालन प्रकल्प- २५ लाख रुपये, शेळ्या-मेंढ्या- ५० लाख रुपये, चारा- ५० लाख रुपये. योजनेंतर्गत, बँकाकडून अर्जदाराला कर्जाद्वारे किंवा वित्तीय संस्थांकडून कर्जाद्वारे शिल्लक रकमेची व्यवस्था केली जाते. पशुधन अभियानांतर्गत अनुदानाची रक्कम लाभार्थ्यांना समान हप्त्यांमध्ये दिली जाते. पहिला हप्ता प्रकल्पाच्या सुरुवातीला दिला जातो आणि प्रकल्प पूर्ण झाल्यानंतर दुसरा हप्ता दिला जातो.
राष्ट्रीय पशुधन अभियानात अर्ज कसा करावा
जर तुम्हाला राष्ट्रीय पशुधन अभियान योजनेत अर्ज करायचा असेल, तर तुम्ही प्रथम त्याच्या अधिकृत वेबसाइट https://nlm.udyamimitra.in/ वर जाऊन अर्ज करू शकता . याशिवाय, योजनेच्या अधिक माहितीसाठी, तुम्ही तुमच्या परिसरातील जवळच्या पशुसंवर्धन विभाग आणि दुग्ध विभागाच्या मंडळाशी संपर्क साधून योजनेबाबत अधिक माहिती मिळवू शकता.